δημοσιευση στο περιοδικο Νεμεσις
-Στο ντοκιμαντέρ σου Όνειρα σε άλλη γλώσσα… καταπιάνεσαι με το οξύ πρόβλημα της εκπαίδευσης των παιδιών των μεταναστών και την καθημερινότητά τους σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία. Το πρότυπο σχολείο που βλέπουμε στην ταινία σου είναι μία πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου;Πρόκειται για ένα σχέδιο που λέγεται Ζώνη Εκπαιδευτικης και ξεκίνησε από έναν τομέα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στη Γαλλία. Στη συνέχεια το πήρε το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου και το εφαρμόζει πιλοτικά σε τέσσερα σχολεία. Yπάρχει αυτή την ώρα στο νέο νομοσχεδιο για την παιδεια Ισως η ταινια χρησιμοποιηθει ως εργαλειο ενημερωσης τωρα που γινεται η επιμορφωση και ξεκινα η διαδικασι αυλοποιησησης στην Ελλαδα
-Κάνοντας την ταινία δηλαδή είχες σκοπό να ενεργοποιήσεις κάποιες ευαίσθητες χορδές στο Υπουργείο Παιδείας;
Ασφαλώς. Έχω κάνει πάρα πολύ προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα τώρα μπήκε και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου. Να σκεφτείς ότι η ταινία μετά τη μία βδομάδα προβολής της στο Ίδρυμα Κακογιάννη θα μείνει μέχρι το Γενάρη εκεί ώστε τα πρωινά να πηγαίνουν να τη βλέπουν τα σχολεία. Το έχουμε οργανώσει αυτό. Τώρα δεν ξέρω βέβαια κατά πόσο θα πετύχει το εγχείρημα. Ευτυχώς όμως βρήκα ανθρώπους στο Ίδρυμα που δέχτηκαν να πάρουν αυτό το ρίσκο μαζί μου, γιατί είναι ένα εγχείρημα που το κάνω εντελώς ανεξάρτητα, χωρίς τη στήριξη κάποιου επίσημου φορέα. Εν τω μεταξυ εκπροσώποι του Υπουργείου Παιδείας είδαν την ταινια και ανταποκριθηκαν θετικά. Υπήρξε και η ευτυχής συγκυρία βραβευσης της ταινιας τα δύο βραβεία στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Χαλκίδας. Εγώ βέβαια δεν αξιολογώ ιδιαίτερα τέτοια γεγονότα βραβευσης καθως ξέρω πως είναι συγκυριακά. Παρόλα αυτά βλέπω ότι στο μυαλό του άλλου, του κοινου, του εκπαιδευτικού, αν υπήρχε μέχρι τώρα κάποιος ενδοιασμός, μετά τα βραβεία αυτός έφυγε και τώρα λέει «εντάξει, άντε πάμε να τη δούμε». Το βλέπω τις τελευταίες τρεις-τέσσερις μέρες και από την ηλεκτρονική αλληλογραφία αλλά και τα αιτήματα που λαμβάνω για προβολές, καθώς μετά τη βράβευση έχουν πολλαπλασιαστεί. Λαμβανω αιτηματα από Πανεπιστημια από σχολεια Δηλαδή αρχίζει και ενδιαφέρει πιο σοβαρά την εκπαιδευτική κοινότητα.
-Αυτό που λες Λουκία είναι πολύ σημαντικό καθώς ο τρόπος με τον οποίον εκπαιδεύονται τα παιδιά στην Ελλάδα είναι εντελώς παρωχημένος. Και αυτό επειδή το σημερινό σχολείο διαμορφώνει ανθρώπους με μονολιθική εθνοκεντρική σκέψη που όταν αύριο κληθούν να ζήσουν σε μία κοινωνία που θα είναι ένα πολυεθνικό μωσαϊκό θα υποστούν πολιτισμικό σοκ!
Απολύτως έτσι είναι. Και βλέπεις επίσης ότι όταν έχεις αυτή την ανοικτή προσέγγιση στην εκπαίδευση, όπως διδάσκονται αυτά τα παιδιά στο σχολείο της Φανερωμένης, τους δίνεις σημαντικα εφόδια για το αύριο. Εγώ μερικά μαθήματα που έκαναν, όπως είναι για παράδειγμα τα θρησκευτικά που τους ρωτάει ο δάσκαλος: «τι δίδαξε ο Θεός; Την αγάπη. Και συμπληρωνει ότι αν κάνετε κάτι κακό θα πέσει φωτιά να σας κάψει είναι ανοησία!» Αυτό είναι πολύ σημαντικό επειδή σκέφτομαι το τι διδαχτηκαμε εμείς στην παιδική μας ηλικία. Με ένα ενοχικό σύνδρομο, άσχετα το πώς το επεξεργαστήκαμε αργότερα. Μεγαλωσαμε με αυστηρές εντολές, με το φόβητρο της αμαρτίας και της τιμωρίας.
-Αυτή είναι η αντίληψη της Παλαιάς Διαθήκης του Θεού τιμωρού. Ενώ εδώ τα παιδιά διδάσκονται περισσότερο το Θεό της Καινής Διαθήκης και των Ευαγγελίων που είναι ο Θεός της Αγάπης.
Αυτό στη Φανερωμενη το διδάσκονται στην 5η και 6η δημοτικού, οπότε δημιουργείται στα παιδιά το υποβαθρο για μία άλλου είδους σκέψη. Πέρα βέβαια από το ότι αυτός ο δάσκαλος διδάσκει στους μαθητές του κυριως την αποδοχή. Το τι σημαίνει αντιλαμβάνομαι τον άλλον και δεν προσπαθώ να τον αλλάξω ή να τον κάνω να σκέφτεται όπως εγώ. Όταν λοιπόν αντιμετωπίζεις στο σχολείο ανοικτά τα θέματα της ιστορίας και της θρησκείας φτάνεις σε άλλο επίπεδο. Βλέποντας την ταινία όλοι σχολιάζουν το πόσο σοφά είναι αυτά τα παιδιά. Τιποτα δεν ήταν στημενο, σκηνοθετημένο. Απλώς οι συνεντεύξεις μαζί τους ήταν πολύωρες. Μιλούσαμε πάρα πολύ ώρα και σιγά-σιγά ωρίμαζε μέσα τους η σκέψη. Δηλαδή οι πιο φιλοσοφικές και υπαρξιακές τους ομολογίες είναι προς το τέλος μίας κουβέντας που διαρκούσε δύο ώρες, και πλέον η σκέψη τους παιδιών και η ανησυχια τους ξεπηδάγε μέσα από τα βαθύτερα στρώματα της ψυχής τους. Στην αρχή θα σου πουν κοινοτυπίες αλλά στο τέλος θα μιλήσει το βαθύτερο είναι τους. Και το σημαντικότερο όλων είναι ότι αυτά τα παιδιά εκφράζονται σε μία γλώσσα που δεν είναι δική τους, δηλαδή στα Ελληνικά. Και εκφράζονται εξαιρετικά. Διαμορφώνουν μία σκέψη με σωστή γραμματική και συντακτικό και βεβαια περιεχομενο . Αυτό για μένα είναι καθαρά επίτευγμα του σχολείου. Δηλαδή μίας εκπαίδευσης που σε εξοπλίζει ώστε να ξέρεις να διατυπώνεις σωστά τη σκέψη σου. Να σκέφτεσαι αναλυτικά και πολύπλοκα, όχι μονολιθικά. Όλα αυτά τα πράγματα τα κάνει το σχολείο, και μπορεί να τα κάνει. Παίρνει κάποιους ανθρώπους που έχουν έρθει από άλλη χώρα, τους μαθαίνει τη γλώσσα μας αλλά στη συνέχεια τους μαθαίνει να είναι και σκεπτόμενοι πολίτες από τα νεανικά τους ακόμη χρόνια, πράγμα πολύ σημαντικό επειδή αυτό δεν είναι σε θέση να το κάνει η οικογένειά τους. Αυτά τα παιδιά είναι φτωχά, οι γονείς τους δουλεύουν όλοι μέρα, οι περισσότεροι δεν ξέρουν Ελληνικά και αυτό φαίνεται από το πώς μιλάνε στην ταινία. Και δεν έχουν και χρόνο να ασχοληθούν μαζί τους, καθώς γυρνάνε αργά στο σπίτι από τη δουλειά και μπορεί να τα βρουν να κοιμούνται. Όλο λοιπόν αυτό που βλέπεις είναι πραγματικά επίτευγμα του σχολείου που για να συμβεί βέβαια απαιτεί πάρα πολλές ώρες δουλειάς.
-Από την άλλη μεριά δεν πιστεύεις, όμως, με δεδομένη την πλημμυρίδα των εξαθλιωμένων μεταναστών που θα υποστεί ο Δυτικός ανεπτυγμένος κόσμος λόγω της πληθυσμιακής έκρηξης της Ασίας και της Αφρικής τις επόμενες δεκαετίες, ότι όλα αυτά που συζητάμε είναι κατά βάθος ρομαντικά; Βλέπουμε πόσο έχει αυξηθεί τελευταία παντού ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και ο φασισμός.
Ναι, είναι αρκετά ρομαντικά. Δυστυχώς είναι έτσι, οι αλλαγές είναι βίαιες αλλά από την άλλη μεριά πάντα μέσα στην έρημο υπάρχουν οάσεις και νησίδες Θεωρώ πως είναι εντελώς νομοτελειακό γι’ αυτές τις νησίδες και τις μονάδες να κάνουν παρέμβαση στο βαθμό που μπορούν. Πιστεύω επίσης πάρα πολύ ότι μεσα από τυχαίες συναντήσεις υπάρχει μία εξέλιξη. Πιθανόν να μην είναι επαναστατική, με την έννοια ότι θα αλλάξει ριζικά τα πάντα, αλλά στο βαθμό που κρατάει ζωντανές κάποιες νησίδες, πυρήνες, ή κάστρα είναι σημαντικό, γιατί οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη να αναπνεύσουν κάποια στιγμή θα βρεθούν εκεί μαζι και θα το κάνουν. Οι άλλοι που βολεύονται ή συνηθίζουν στη παγιωμένη, απολιθωμένη κατάσταση, στην αδράνεια, και έτσι ή αλλιώς την επιλέγουν ή συντάσσονται μ’ αυτή, θα ασφυκτιούν. Παρόλα αυτά επειδή πιστεύω πως υπάρχει ικανός αριθμός ανθρώπων που σκέφτονται διαφορετικά, οφείλει ο καθένας από τη δική του την πλευρά, εσύ που κάνεις αυτό, εγώ που κάνω το άλλο, να συναντιόμαστε και να συντηρούμε ο καθένας με τον τρόπο του όσο γίνεται περισσότερο ό,τι φωτεινές νησίδες υπάρχουν. Να φροντίζουμε ώστε αυτές οι οάσεις να παραμενουν ευφορες καθως βρίσκουν σ’ αυτές καταφύγιο και αποκούμπι πάρα πολλοί απελπισμένοι άνθρωποι. Όπως για παράδειγμα στην ταινία, όταν βλέπεις την εφηβη που ξεκινάει από το Κουρδιστάν επειδή δεν της επιτρέπεται να πάει γυμνάσιο εκεί, και έρχεται να μάθει γράμματα στο σχολείο της Φανερωμένης, ενώ δουλεύει παράλληλα στο παπουτσάδικο. Και παρ’ όλες τις αντιξοότητες γράφει ένα διήγημα το οποίο βραβεύεται από την Ουνέσκο! Αυτό το παιδί λοιπόν πέτυχε κάτι πολύ σημαντικό, αν σκεφτείς την ασφυξία που ένιωθε στο χωριό του και η οποία το ώθησε να πάει να γραφτεί παράνομα στο σχολείο και τελικά να πετύχει. Θα μου πεις ότι δεν άλλαξε φοβερά κοινωνικά, ότι εξακολουθεί να δουλεύει, και τελικά μπορεί να μην καταφέρει ποτέ να αλλάξει τη μοίρα της σε σχέση με τη δουλειά της, αλλά δεν παύει να χαμογελάει και να είναι ευτυχισμένη επειδή κάποια στιγμή μπόρεσε την εμπειρία της να τη μετουσιώσει σε ένα γραπτό κείμενο. Θα μου πεις πάλι και τι είναι αυτό! Και όμως είναι σημαντικό, και εν τέλει, όλο αυτό έγινε επειδή συνάντησε στο συγκεκριμένο σχολείο τη συγκεκριμένη φιλόλογο που τη βοήθησε να μεταγράψει τις εμπειρίες ζωής της σε διηγήματα. Και αύριο μπορεί να γράψει και κάτι άλλο. Ποτέ δεν ξέρεις πώς μπορεί να εξελιχθεί. Ή και ακόμη και αν κάνει μία παραδοσιακή οικογένεια και συνεχίσει να δουλεύει απλώς σε ένα παπουτσάδικο, πιστεύω ότι κάτι διαφορετικό θα έχει να πει στα παιδιά της. Δεν μπορείς να τα σβήσεις όλα αυτά τα πράγματα ως ασήμαντα. Κάποια στιγμή λέω στο σπικάζ της ταινίας ότι το σχολείο δεν μπορεί να αλλάξει άρδην την κοινωνία γύρω του αλλά μπορεί να οπλίσει αυτά τα παιδιά με εφόδια ώστε από κει και πέρα να είναι στο χέρι τους το πόσο θα συμβάλουν θετικά στην κοινωνία που θα ζήσουν. Γιατί ακόμη και οι μικρές αλλαγές στις πιο μικρές κοινότητες έχουν πιστεύω μία σημασία.
-Εγώ πάντως ανέκαθεν θυμάμαι το σχολείο ως έναν καταπιεστικό, αποβλακωτικό μηχανισμό. Και ότι ουσιαστικό έμαθα ήταν έξω από αυτό.
Και εγώ έτσι το θυμάμαι. Γι’ αυτό συγκινήθηκα με το σχολείο της Φανερωμένης και έλεγα «αχ, τι ωραία να μπορούσα να είμαι σε αυτό το μάθημα», το οποίο είναι ανακάλυψη και παιχνίδι, και το οποίο σου λέει ότι όλα τα υλικά τα έχεις εσύ μέσα σου. Δηλαδή βασικά σε βοηθάει να ανακαλύπτεις ο ίδιος πράγματα για τον εαυτό σου. Δε σου επιβάλλει απόψεις, ούτε σου λέει κάνε αυτό ή εκείνο. Το δικό μας σχολείο ήταν πάντα αποστήθιση, το λυσάρι, τα φροντιστήρια. Δεν εξασκούσαμε καθόλου το μυαλό μας. Ενώ εδώ είναι εντελώς το ανάποδο. Και μετά αναρωτιέσαι πώς μιλάει ο 13χρονος έτσι. Μα μιλάει επειδή έχει μάθει την αναλυτική σκέψη. Υπάρχει ένα φοβερό μάθημα μαθηματικών στην 1η δημοτικού το οποίο δεν το έβαλα τελικά στην ταινία, όπου ο δάσκαλος το έκανε με απίστευτα ενδιαφέροντα τρόπο χρησιμοποιώντας ξηρούς καρπούς! Μετά βλέπεις ότι ξεκινάει το μάθημα των Ελληνικών και κάνουν όλοι μαζί Τάι Τσι στο χαλί. Δηλαδή γίνονται εντυπωσιακά πράγματα. Λέει ο δάσκαλος: «ανοίγουμε τώρα, ξεκινάει η μέρα»! Και μετά ακολουθεί η συνεργασία του ενός με τον άλλον. Ή όταν πλακώνονται στο ξύλο τα πρωτάκια και ρωτάει ο δάσκαλος ήρεμα ένα αν το ενόχλησε κανείς!
-Αφού λοιπόν σε απασχολούν τα ζητήματα των ξένων, θα ήθελα στο κλείσιμο της κουβέντας μας να σε ρωτήσω κάτι πιο προσωπικό. Είναι στη φύση του ανθρώπου να αισθάνεται ξένος. Όπως λέει και ο ποιητής Καρύδης στο ομώνυμο ποίημά του: «σ’ αυτή την πόλη είμαστε ξένοι...» Εσύ νιώθεις κάποιες φορές αυτό το συναίσθημα;
Πολύ συχνά. Και όσο μεγαλώνω όλο και πιο πολύ. Και ενώ παλιά ήμουν πάρα πολύ κοινωνική, πρώτη στα πάρτι και στην κοσμική ζωή, εδώ και δώδεκα χρόνια, συντελέστηκε μία μεταστροφή μέσα μου, και άρχισα πραγματικά να αισθάνομαι πάρα πολύ δύσκολα με την κοινωνική συναναστροφή και την ευτέλειά της, όπου είναι όλοι δήθεν, υποδυόμενοι κάτι άλλο από αυτό που είναι, στο οποίο όμως ομολογώ ότι υπήρξα κανονικός πρωταγωνιστής. Δηλαδή ήμουν και εγώ με τη μάσκα μου και όλα τα συναφή. Μέχρι εκείνη την ώρα τροφοδοτούσα και τροφοδοτούμουν από αυτό το σύστημα. Ήμουν μέσα σε αυτό. Στα 37 μου όμως ήχησε μέσα μου ένα καμπανάκι που δεν μπορώ να καταλάβω ποιός το κτύπησε, αλλά έπρεπε τόσο επιτακτικά να το ακούσω, καθώς κατάλαβα ότι αν δεν το έκανα εκείνη την ώρα θα κινδύνευα… Άρχισα λοιπόν να αναπτύσσω εντελώς άλλα στοιχεία του χαρακτήρα μου και να γίνομαι και σχεδόν εριστική. Και αυτό επειδή ήταν ανάγκη να σπάσει ένας ξερός φλοιός, οπότε έπρεπε να γίνει για μένα λίγο πιο επαναστατικά. Με ρήξεις. Πράγμα που δεν ήταν πολύ εύκολο γιατί όταν σε έχουν συνηθίσει να είσαι κάπως, και όταν και εσύ έχεις συνηθίσει τον εαυτό σου να λειτουργεί με έναν δεδομένο τρόπο ζορίζεσαι να αλλάξεις. Έτσι, σταμάτησα να συμμετέχω στις κοινωνικές εκδηλώσεις και δεν μπορούσα να εξηγήσω και σε μερικούς ανθρώπους γιατί εξαφανίστηκα. Μετά έφυγα και από τη ζωή τους. Άλλαξα και παρέες και μοιραία άλλαξα και η ίδια βαθιά. Τώρα λοιπόν αισθάνομαι πάρα πολύ συχνά ξένη. Έχω επιλέξει πολύ συνειδητά επίσης μία μοναχικότητα, ενώ παλιά φοβόμουν τη μοναξιά και ήθελα πάντα να είμαι σε συναναστροφή. Ενώ τώρα την επιζητώ τη μοναξιά. Βέβαια στο βαθμό που ασχολούμαι με πάρα πολλά πράγματα έχω λίγο χρόνο για προσωπική ζωή, αλλά αν είναι να επιλέξω να κάνω κάτι που να με ικανοποιεί, συνήθως θα το κάνω ή μόνη μου ή με ελάχιστους ανθρώπους. Γενικά με κουράζουν πολύ οι κοινωνικές συναναστροφές. Βρίσκω δύσκολα παρέες που να μπορώ να αισθάνομαι οικεία ή μη ξένη. Παρόλα αυτά αφού κάνω τέτοιες δουλειές που είναι πολύ ανοικτές στον κόσμο, μοιραία συναναστρέφομαι και με πάρα πολλούς ανθρώπους. Από την άλλη μεριά επειδή είμαι και πολύ επικοινωνιακή, έχω Facebook, πολλά μπλογκ, διεκπεραιώνω την επικοινωνία με όρεξη προσπαθώντας να έχω πραγματική εμπλοκή. Τουλάχιστον να λέω την αλήθεια μου. Αλλά ούτε αυτές τις σχέσεις τις μεταγράφω στην ανθρώπινη επαφή. Αυτή την ώρα αισθάνομαι το ανάποδο από αυτό που μου συνέβαινε παλιά. Δηλαδή ότι μέσα στη μοναχικότητά μου είναι η ασφάλειά μου. Έχω ένα πολύ μικρό κύκλο ανθρώπων με τους οποίους έχουμε συστηθεί, έχουμε τσακωθεί και έχουμε περάσει όλες τις κρίσεις και νιώθω ότι σε μερικά πράγματα τουλάχιστον μπορούμε να συνεννοηθούμε. Αλλά αυτοί οι άνθρωποι είναι λίγοι, ελάχιστοι.
-Βέβαια λέγεται και το άλλο ότι «προχωράει πιο γρήγορα όποιος προχωράει μοναχός του…»!
Ε ναι! Διαφορετικά πρέπει να γυρνάς συνεχώς δίπλα και να κοιτάς αν ακολουθεί ο άλλος (γελάει).
-Οπότε καταλήγει ο άλλος να είναι σαν την αβαρία του πλοίου που πρέπει να ξεφορτωθείς στην πάλη με τα κύματα... Αρκεί βέβαια να μη φτάνεις στα άκρα και αρχίζεις να πετάς αδιάκριτα όλα τα μέλη του πληρώματος στη θάλασσα (γελάει).
Όχι (γελάει). Πρέπει να ισορροπείς όσο γίνεται καλύτερα και να μη χάνεις την ανθρωπιά σου.
