«Δεν ξέρω για το βάθος, αλλά μπορώ να σας πω για το πάθος»

Στην μπρίζα! ο τίτλος της εφημερίδας με χαρακτηρίζει.Ακομη και το εξωφυλλο αυτης της εκδοσης με τον παιχνιδιάρικο τιτλο LookaNIKO!! ενα λογοπαίγνιο που μου κανει προσωπικο κλικ..όσοι γνωριζουν θα καταλάβουν...

Η Σταρούλα Μπάκα που συνάντησα στη Καλαμάτα με εντυπωσίασε με την γλυκυτητα την απλοτητα αλλα και την αμεσοτητα της .Καναμε μια τεραστια κουβεντα. Ειχε την υπομονη να την απομαγνητοφωνησει ,να με διασωσει απο τις μη δοκιμες εκφρασεις του προφορικου λογου και με αποδωσει με ακριβεια.Την ευχαριστω για τη δικαιοσυνη με την οποια προσεγγισε τη δουλεια μας.Η συνεντευξη δημοσιευεται στην ιστοσελίδα της εφημερίδας http://www.stinbriza.gr/?tab=themata&id=256&thema=885

«Δεν ξέρω για το βάθος, αλλά μπορώ να σας πω για το πάθος»
Η πολυπράγμων σκηνοθέτιδα και καλλιτεχνική διευθύντρια του Rodos Ecofilms Festival, Λουκία Ρικάκη, καταφέρνει και στρέφει το βλέμμα του διεθνούς σινεφίλ κοινού στην περιφέρεια αποδεικνύοντας πως ο πολιτισμός για την επαρχία είναι δείγμα ορθής πολιτικής.
Συνέντευξη στη Σταυρούλα Μπάκα

Τι θα λέγατε να κάναμε ένα πείραμα; Αν έχετε πρόσβαση σε κάποιον υπολογιστή μπείτε σε μια μηχανή αναζήτησης και κάντε κλικ στο όνομα «Λουκία Ρικάκη». Για αυτούς που δεν τη γνωρίζουν σαν τη σκηνοθέτιδα του «Κουαρτέτου σε τέσσερις κινήσεις» που είχε αφήσει εποχή στις κινηματογραφικές αίθουσες τη δεκαετία του 90, θα την ξέρουν σαν την κυρία που το 1995 έφερε το stand up comedy στην Ελλάδα, την ομάδα των κωμικών που είδαμε πρόσφατα και στην Καλαμάτα. Αν σας διαφεύγει και αυτό τότε σίγουρα θα την έχετε ακούσει για τις κατά καιρούς διακρίσεις της σε διάφορα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και ταινιών ανά τον κόσμο ή θα έχετε διαβάσει κάποιο από τα βιβλία της, μικρές σημειώσεις αγάπης γεμάτες εικόνες. Αν σας διαφεύγει και αυτό, τότε σίγουρα το επόμενο θα σας χτυπήσει ένα κάποιο καμπανάκι.

Τo φεστιβάλ «Rodos Ecofilms». Ναι, είναι η «ψυχή» ενός από τους πιο δυναμικούς διεθνείς κινηματογραφικούς θεσμούς της χώρας που έστρεψε το βλέμμα μας (πράγμα σπάνιο) μακριά από την πρωτεύουσα και τη συμπρωτεύουσα, κάνοντας μας να πιστέψουμε τόσο στη δύναμη της επαρχίας όσο και του κοινού της. Επόμενη λέξη κλειδί στην αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών για την αεικίνητη αυτή δημιουργό είναι η λέξη «Κως». Το γιατί θα το διαβάσετε στη συνέχεια.

- Μπορείτε να μην κάνετε πράγματα;

Είναι μια ερώτηση που, σε αυτή τη φάση της ζωής μου, μου την κάνουν πολλές φορές οι φίλοι μου. Φαίνεται πως όχι. Δεν είναι μια συνήθεια αλλά ένας τρόπος ζωής πια. Οπως στρώνεις θα κοιμηθείς. Είναι ο τρόπος μου να ακούω και να αντιδρώ αυτός. Είναι και ένα θέμα ρυθμού.- Το παράπονο των ημερών και η βασική δικαιολογία στο να μην κάνουμε πράγματα είναι η έλλειψη χρόνου.

Εσείς, πώς τα προλαβαίνετε;

Νιώθω πως όχι μόνο προλαβαίνω αλλά έχω και ελεύθερο χρόνο. Υπάρχουν στιγμές που συμπιέζεται ο χρόνος μου αλλά είναι στιγμές. Από εκεί και πέρα πιστεύω ότι είναι θέμα οργάνωσης χρόνου.

- Ετσι σας θυμάστε από μικρή; Αεικίνητη;

Είναι ένα στοιχείο καθώς φαίνεται αυτό του χαρακτήρα μου. Μια ασίγαστη περιέργεια για διάφορα πράγματα. Εχω ανάγκη την ποικιλία. Νομίζω πως η ενασχόληση με διαφορετικά πράγματα είναι πολύ ωραίος τρόπος εξερεύνησης του εαυτού μας αλλά και του κόσμου. Στην Αναγέννηση οι καλλιτέχνες δεν είχαν ποτέ μια μονομέρεια στον προσανατολισμό τους. Ενα γνωστό παράδειγμα, αυτό του Λεονάρντο Νταβίντσι που μπορεί να έκανε ζωγραφική και αρχιτεκτονική και να φιλοσοφούσε ή να έπαιζε μουσική. Για αυτή την πολυπραγμοσύνη έχω κατά καιρούς δεχτεί και άσχημη κριτική από φίλους ή από ανθρώπους του χώρου μου, ότι με αυτό τον τρόπο κανείς δεν καταφέρνει να συγκεντρωθεί σε βάθος σε κάτι. Πιθανόν και να ισχύει. Εγώ δεν ξέρω για το βάθος αλλά σίγουρα μπορώ να πω για το πάθος. Αυτά που κάνω τα κάνω με πολύ πάθος. Δεν με χαρακτηρίζει η υπομονή. Θέλω να έχω άμεσο αποτέλεσμα. Οταν έχω μια ιδέα θέλω να την υλοποιήσω.

- Δεν είναι πάντα εύκολο αυτό φαντάζομαι.

Οχι, και ειδικά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχει αρχίσει και με κουράζει υπερβολικά όλη αυτή η διαδικασία έγκρισης για την ανεύρεση χρημάτων είτε για ταινίες είτε για φεστιβάλ. Υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που δουλεύουν με αυτή την εξάρτηση, δηλαδή «δεν δουλεύω αν δεν πάρω επιχορήγηση». Με αυτό το σκεπτικό μπορεί να περιμένεις πολλά χρόνια μέχρι να φτάσει η σειρά σου να πάρεις χρήματα για να φτιάξεις αυτό που θες. Αυτό για εμένα δεν συμβαδίζει με την ανάγκη που έχει ένας καλλιτέχνης να δημιουργήσει. Οταν διατυπώνεται μέσα μου η ανάγκη να κάνω μια ταινία ή ένα ντοκιμαντέρ αυτό διατυπώνεται επιτακτικά και άμεσα. Αν κάποιος δεν ανταποκριθεί στην ανάγκη εκείνη την ώρα και τη μεταθέσει πέντε χρόνια αργότερα πχ, που μπορεί να έχει βρει τα χρήματα, τότε μπορεί να είναι και αργά για τον ίδιο και την έμπνευσή του. Σε πέντε χρόνια δεν είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι. Αν κάτι με απασχολεί τώρα και θέλω να το επικοινωνήσω μέσα από μια ταινία, δεν σημαίνει ότι θα με απασχολεί και μετά από πέντε χρόνια. Εκτός βέβαια και αν ο δημιουργός τον χρειάζεται αυτό το χρόνο για να ολοκληρώσει τη σκέψη του. Την τελευταία ταινία μυθοπλασίας που ετοιμάζω την ξεκίνησα πριν ένα χρόνο περίπου και λόγω του τρόπου που θέλω να εξελιχθεί, θεωρώ το χρόνο απαραίτητο.
- Μιλήστε μας για την ταινία. Πρόκειται για κάτι πειραματικό;

Η ταινία ονομάζεται «Είσαι ο καθρέφτης μου» και προβάλλεται στο ιντερνετ. Αυτή η ταινία ξεκίνησε από το ιντερνετ, χτίστηκαν δύο ιστοσελίδες που ετοιμάστηκαν για αυτόν ακριβώς το λόγο και τώρα. Μετά από ενάμιση χρόνο έχουμε συγκεντρώσει το υλικό του σεναρίου. Τα πρώτα γυρίσματα θα γίνουν το Μάιο και τα επόμενα ίσως και τον επόμενο χρόνο γιατί έχει μια δομή περίεργη οπότε ναι, θα πάρει τρία χρόνια γιατί το απαιτεί μόνο και μόνο η έρευνά του. Είναι μια ταινία που δημιουργείται διαδραστικά και ο κάθε ένας μπορεί να συνεισφέρει στο σενάριο. Εννοείται ότι για αυτή την ιδέα δεν έκανα αίτηση να πάρω χρήματα από το Κέντρο Ελληνικού Κινηματογράφου διότι θα ήταν αδύνατο να τους διατυπώσω, όπως απαιτείται, τι ακριβώς είναι όλο αυτό το project ώστε να μου δικαιολογηθεί μια επιχορήγηση. Θα είχε φύγει η ιδέα μέχρι να κάνω όλες αυτές τις διατυπώσεις. Το καλό με το ιντερνετ είναι πως μπορείς αμέσως να επικοινωνήσεις και να ξεκινήσεις την υλοποίηση μιας ιδέας, όσο περίπλοκη και αν είναι, με πολύ λίγα χρήματα. Φυσικά θέλει χρόνο.
- Να μην περιμένουμε κάτι σαν το «Κουαρτέτο σε τέσσερις κινήσεις»

Οχι, καμία σχέση. Το «Κουαρτέτο» ήταν μια, θα λέγαμε, mainstream ταινία. Είχε γίνει να εξυπηρετεί και αυτό το στόχο. Εδώ μιλάμε για κάτι που έχει φτιαχτεί με σκοπό τη διαρκή μεταβολή του. Δεν είναι μια ταινία μυθοπλασίας όπως ξέρουμε έως τώρα. Τώρα έχω προσανατολιστεί σε μια φόρμα που σπάει αυτή της αφήγησης κι αυτό γιατί εγώ έχω την ανάγκη τώρα να ερευνήσω κάτι τέτοιο. Μετά από αυτό τον κύκλο που έχω κάνει στο χώρο νιώθω ότι με ενδιαφέρει πιο πολύ πλέον το κομμάτι της έρευνας παρά της ίδιας της μυθοπλασίας, ή το κομμάτι του να βγάλω κάποια χρήματα. Κάποια χρήματα που βγάζω τα βγάζω από το κομμάτι της διαχείρισης, όπως είναι τα φεστιβάλ, όπου και αμείβομαι όπως αμείβεται ένας άνθρωπος που αναλαμβάνει να διοργανώσει κάτι τέτοιο.

- Εχετε καλές σχέσεις με τον κυβερνοχώρο;

Το ιντερνετ είναι ένα εργαλείο χαοτικό. Μπορεί αν δεν θέσεις κάποια όρια στο χρόνο που θα του αφιερώσεις, να σε καταπιεί. Αυτό το χαοτικό έχει και την καλή του έννοια φυσικά. Δεν υπάρχουν τόσοι φραγμοί στο ιντερνετ, και αυτή η ελευθερία είναι που το κάνει και τόσο δύσκολο στο να το διαχειριστεί κανείς. Αν όμως μέσα σε αυτό το χαοτικό χώρο μπεις έχοντας στόχο και θέσεις τους δικούς σου κανόνες για να το υλοποιήσεις τότε είναι σίγουρα ένα σπουδαίο εργαλείο. Μου έχουν συμβεί απίστευτα πράγματα λόγο του ιντερνετ που τολμώ να πω πως αγγίζουν τα όρια της μεταφυσικής. Λειτουργώ πολύ με το ιντερνετ και ειδικά με τα mail και προσπαθώ να είμαι πειθαρχημένη και να μην παρασύρομαι ή να παθαίνω εξάρτηση. Είναι σπουδαίο εργαλείο όταν διοργανώνεις ένα φεστιβάλ και πραγματικά βοηθά στη γρήγορη επικοινωνία με τους καλλιτέχνες. Γνωστοποιείς με λίγο κόστος σε μεγάλο αριθμό ατόμων αυτό που θες. Κοιτάω τα mail μου κάθε μέρα και απαιτώ και από τους ανθρώπους που συνεργάζομαι να κάνουν το ίδιο. Ο υπολογιστής μου είναι όλη τη μέρα ανοιχτός. Είναι πλέον σαν το τηλέφωνο. Σε καλούν, θα απαντήσεις και καλό είναι να μην απαντήσεις μετά από μια εβδομάδα. Το προτιμώ διότι έτσι διατυπώνονται τα πράγματα καλύτερα και πιο οργανωμένα. Ακόμα και το Facebook, με το οποίο αρχικά ήμουν αντίθετη, συνειδητοποιώ πως είναι όλα θέμα χρήσης. Στο χέρι μας είναι να χρησιμοποιούμε όλες αυτές τις εφευρέσεις προς όφελός μας.

- Διάβαζα πρόσφατα το εξώφυλλο μιας γνωστής γερμανικής εφημερίδας το οποίο είχε έναν τίτλο που αποκαλούσε το Google το σπιούνο της ζωής μας. Εσάς δεν σας φοβίζει όλη αυτή η έκθεση καθόλου;

Είμαι τόσο «ξεβράκωτη» που δεν με φοβίζει. Είναι μια επιλογή το να είμαι διαθέσιμη και να στηρίζω τις απόψεις μου. Δεν νιώθω ότι θέλω κάτι να κρύψω, ακόμα και το τι ψηφίζω ξέρει όλος ο κόσμος. Αν συμβεί κάτι και πρέπει να κρυφτούμε δεν νομίζω πως το Facebook ή το Google θα με καταδώσουν. Υπάρχουν ένα σωρό αποδείξεις για τα πιστεύω μου. Εκτίθεμαι διαρκώς μέσα από αυτά που φτιάχνω και το επιδιώκω ίσως διότι προέρχομαι από μια οικογένεια που λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων διώχτηκε και ήταν σε μια διαρκή κατάσταση άμυνας και επιφυλακής. Επέλεξα να μη ζήσω έτσι.

- Ταξιδεύετε και εσείς όπως οι ταινίες σας;

Είναι κάτι για το οποίο έχω «κατηγορηθεί» από συναδέλφους. Οτι κάνω καλή προώθηση της δουλειάς μου. Προβάλλεται για παράδειγμα μια ταινία μου σε κάποια πόλη ή και σε κάποιο νησί και εγώ θα είμαι εκεί πολλές φορές. Δεν το κάνω για λόγους προβολής. Είναι ανάγκη για εμένα να συναναστραφώ με τον κόσμο που θα δει τη δουλειά μου, να μιλήσω μαζί του. Αυτό είναι άλλωστε και η κάθε ταινία. Αφορμή για να ξεκινήσει μια συζήτηση, ένας προβληματισμός και με ενδιαφέρει η γνώμη του κόσμου. Ταξιδεύοντας στην επαρχία βρίσκεσαι με έναν άλλο κόσμο, όχι με τους ίδιους που βρισκόμαστε στα φεστιβάλ κατά καιρούς και θα δεις τα πράγματα και από μια άλλη οπτική. Δεν είναι το αν ικανοποιεί το ναρκισσισμό μου – ένα μέρος αυτής της επικοινωνίας ναι, σίγουρα τον ικανοποιεί. Το σημαντικό όμως για εμένα από αυτές τις περιοδείες -για παράδειγμα με τη ταινία «Τα λόγια της σιωπής» γύρισα 48 πόλεις- είναι και η γνωριμία με ανθρώπους που κάνουν πράγματα τα οποία θεωρείς αξιόλογα και θέλεις να τα απαθανατίσεις κι έτσι προκύπτει υλικό για κάτι καινούριο, όπως έγινε στην Κύπρο και στην περίπτωση μιας ομάδας δασκάλων που γνώρισα εκεί.

- Εχετε καταφέρει να δημιουργήσετε ένα από τα σημαντικότερα πλέον φεστιβάλ κινηματογράφου στην Ελλάδα και μάλιστα σε μια κοινωνία μακριά από την πρωτεύουσα, όπως είναι η Ρόδος και ετοιμάζετε ακόμα ένα στην Κω. Σας τραβάει η περιφέρεια ενώ πολλοί δημιουργοί τη σνομπάρουν.

Η Ρόδος όταν ξεκινήσαμε να κάνουμε το φεστιβάλ είχε ένα σούπερ εμπνευσμένο δήμαρχο για δώδεκα έτη. Εμείς δυστυχώς τον προλάβαμε στην τελευταία του τετραετία, δεν επανεξελέγη στις τελευταίες εκλογές. Ηταν ένας άνθρωπος που υποδέχτηκε την ιδέα του φεστιβάλ με έναν πολύ ζεστό τρόπο κι κατάλαβε και τα οφέλη που θα είχε μια τέτοια κίνηση για τον τόπο του, όπως το να βοηθήσει στο να αλλάξει η αντίληψη πως η Ρόδος είναι απλά ένας τόπος μαζικού τουρισμού, μια άποψη που έχουν κυρίως οι ξένοι για το νησί. Μιλάμε για έναν πολύ δημιουργικό άνθρωπο που προσέφερε στο φεστιβάλ με τις ιδέες του. Είναι ένα φεστιβάλ που δεν έχει είσοδο και αυτό το διεκδίκησε ο συγκεκριμένος δήμαρχος. Κάτι το οποίο είχε πολύ θετική επίπτωση στο πώς θα το αγκαλιάσει ο κόσμος της Ρόδου το φεστιβάλ αλλά και τη σκοπιμότητα ενός θεσμού, που επιβάλλεται να είναι προσιτός και προσβάσιμος από όλους. Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα να προσπαθείς να στήσεις κάτι έξω από το χώρο που γνωρίζεις. Αν όμως πιστεύεις σε αυτό και δουλέψεις, σταθείς με ταπεινότητα και όχι με έπαρση απέναντι στους ανθρώπους του τόπου εκεί και έχεις καλούς συνεργάτες, τότε πιστεύω πως θα πετύχει. Γνώρισα το νησί, πλέον μια φορά το μήνα θα είμαι εκεί. Εχω μεταφέρει τα στοιχεία μου στο νησί και πέρα από το φεστιβάλ διοργανώνουμε και άλλες δράσεις μέσα στο χρόνο με τα σχολεία κυρίως. Δεν γίνεται να στήσεις ένα θεσμό σε έναν τόπο όταν τον βλέπεις σαν επισκέπτης, διότι έτσι θα σε δει και ο κόσμος. Οταν πρωτοπήγα θυμάμαι την καχυποψία των ντόπιων: «Ωχ, ήρθαν οι Αθηναίοι» κάτι που υπάρχει στις περισσότερες πόλεις. Νόμιζαν ότι πήγαμε εκεί για να κάνουμε μια αρπαχτή και δεν τους κατηγορώ με τα τόσα που έχουν γίνει. Το φεστιβάλ συνεργάζεται και με την κινηματογραφική λέσχη της Ρόδου και τώρα στις 30 Μαρτίου ετοιμάζουμε το μαθητικό φεστιβάλ που φέτος μετράει 8000 μαθητές.

- Ενα από τα βραβεία του Φεστιβάλ είναι αυτό που δίνει το κοινό της Ρόδου. Ακούω από συναδέλφους πολλές φορές να διαχωρίζουν το κοινό της πρωτεύουσας από αυτό της επαρχίας στο ότι δεν είναι τόσο καλλιεργημένο και δεν μπορεί να καταλάβει την τέχνη. Εσείς πάλι το εμπιστευτήκατε.

Για εμένα το κοινό της επαρχίας είναι το καλύτερο και αυτό προκύπτει μέσα από την εμπειρία μου. Αυτό που βλέπω στο κοινό της επαρχίας είναι ότι δεν έχει στομώσει από την υπερπροσφορά που υπάρχει στην πρωτεύουσα και έτσι έχει μια αθωότητα θα έλεγα, μια άλλη ακουστική και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον κόσμο. Στην επαρχία πιστεύω ότι δημιουργούνται μέσα από αυτούς τους θεσμούς, όπως ένα φεστιβάλ, πραγματικές σχέσεις που επηρεάζουν όχι μόνο ένα φιλότεχνο κοινό αλλά την τοπική κοινωνία στο σύνολό της. Η τέχνη δεν είναι κάτι που αφορά μια ομάδα ανθρώπων. Δεν έχει ενδιαφέρον να το κουβεντιάζουμε μεταξύ μας. Ενδιαφέρον έχει όταν μπαίνουν απόψεις από ανθρώπους που δεν είναι προϊδεασμένοι και δεν ακολουθούν κάποια ρεύματα. Η μικρή κλίμακα σε βοηθά να δεις τα πράγματα στο σύνολό τους και όχι σαν ένα κομμάτι του συνόλου. Το βραβείο κοινού στο φεστιβάλ της Ρόδου, που το δίνει το κοινό μέσω της λέσχης είναι ένα από τα στοιχήματα που είχα βάλει. Είναι πολύ πιο ρηξικέλευθο σαν επιλογή το βραβείο κοινού σε σχέση με τα βραβεία που δίνουν οι κριτικές επιτροπές, οι οποίες προσπαθούν να συγκεράσουν και να ικανοποιήσουν διάφορα θέματα όταν έρχεται η ώρα της βράβευσης. Το κοινό λειτουργεί πιο αυθόρμητα. Το δε κοινό της Ρόδου με βάση αυτά που βραβεύει, με προκαλεί κάθε χρονιά στο να φέρνω όλο και πιο τολμηρά πράγματα, όλο και πιο πρωτοποριακά ή πειραματικά. Αν κρίνω μάλιστα το τι τελικά αρέσει στον κόσμο με βάση τα βραβεία που έχει δώσει το κοινό της Ρόδου κατά καιρούς στο φεστιβάλ, τότε σίγουρα δεν προκύπτει ότι το κοινό της επαρχίας αλλά και το κάθε κοινό αρκείται σε αυτά που του πλασάρει η εύκολη διασκέδαση ή η τηλεόραση. Κάθε άλλο μάλιστα. Είναι πολύ απαιτητικό κοινό όταν το καλείς να επιλέξει. Αρκεί να έχει να επιλέξει. Ο κόσμος γεμίζει τις αίθουσες του φεστιβάλ ακόμα και στις λεγόμενες δύσκολες ταινίες. Ταινίες που κανένα κανάλι δεν θα παρουσίαζε.

- Φέτος το καλοκαίρι στο κινηματογραφικό επίκεντρο μπαίνει και η Κως με ένα πρωτοποριακό φεστιβάλ.

Ναι, η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί ένα φεστιβάλ κινηματογράφου με θέμα την υγεία το οποίο έχει σημειώσει μεγάλη ανταπόκριση από δημιουργούς και πιστεύω πως θα πάει πολύ καλά.

Οι επιλογές των ταινιών που κάνω εδώ έχουν σαν βάση τον άνθρωπο. Απευθύνεται σε ένα μεγάλο φάσμα ταινιών από μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ μέχρι και καθαρά επιστημονικά ντοκουμέντα. Η θεματική μας ενδιαφέρει όχι η μορφή του υλικού. Φεστιβάλ με αυτό το θέμα δεν πραγματοποιείται πουθενά αλλού στον κόσμο. Το φεστιβάλ ονομάζεται «Ιπποκράτης» και γίνεται για πρώτη φορά, στην Κω από τη 1 έως τις 6 Σεπτεμβρίου. Οι δηλώσεις συμμετοχής είναι μέχρι το τέλος Απρίλη.